رشد بالای نقدینگی مازاد بر رشد تولید و ناترازی‌های درآمد و هزینه در رشد تورم تاثیر بسیاری داشته‌اند.
به گزارش توسعه گستر از دنیای اقتصاد، بررسی‌ها نشان می‌دهد مهار پایدار تورم تنها در صورتی ممکن است که سه ضلع کلیدی سیاستگذاری اقتصادی به‌صورت همزمان و هماهنگ عمل کنند: اصلاح نظام بانکی، اصلاح ساختار بودجه و ایجاد ثبات ارزی. درحالی‌که در برخی دوره‌ها تمرکز بر یک ضلع از این مثلث موجب نادیده‌گرفتن اضلاع دیگر شده، تجربه نشان می‌دهد هرگونه تعلل یا ناترازی در یکی از این حوزه‌ها، آثار سیاست‌های ضدتورمی در حوزه‌های دیگر را خنثی می‌کند.
ریشه اصلی تورم را می‌توان در رشد بالای نقدینگی مازاد بر رشد تولید و ناترازی‌های درآمد–هزینه در اقتصاد کلان جست‌وجو کرد. در صورت ادامه هر یک از این سه ناترازی‌ها – اعم از کسری بودجه دولت و تأمین پولی آن، نبود سیستم بانکی استاندارد و نوسانات شدید نرخ ارز – اقدامات با هدف مهار تورم کارساز نخواهد بود.
یکی از ریشه‌های رشد نقدینگی در اقتصاد ایران، که در بلندمدت منجر به تورم می‌شود، ناترازی بانکی است. بانک‌های ناتراز از طریق استقراض از بانک مرکزی یا خلق پول بی‌ضابطه، پایه پولی و به‌تبع آن نقدینگی را افزایش می‌دهند. رفع ناترازی‌های سیستم بانکی نیازمند اصلاح بانک‌های بد، بهبود شاخص‌های سلامت بانکی و جلوگیری از سلطه مالی دولت بر بانک‌هاست. برای نیل به این هدف، استقلال و حفظ جایگاه بانک مرکزی یک ضرورت محسوب می‌شود؛ بانکی مرکزی که توانایی «نه گفتن» به دولت یا نهادهای قدرتمند دیگر را داشته باشد. بدون بازسازی بانک‌های ناسالم و جلوگیری از خلق پول بی‌رویه آن‌ها، هرگونه سیاست پولی انقباضی بانک مرکزی تنها اثری موقتی خواهد داشت.
علاوه بر ناترازی بانک‌ها، کسری بودجه مزمن دولت و تأمین آن از طریق روش‌های تورم‌زا یکی از موتورهای اصلی رشد پایه پولی و نقدینگی در اقتصاد ایران است. اصلاحات ساختاری در بودجه‌ریزی یک اقدام ضروری است. بهبود تراز عملیاتی، افزایش بهره‌وری سازمان‌های دولتی، اصلاح نظام مالیاتی، مدیریت بهینه هزینه‌های عمومی و توجه به اصلاح صندوق‌های بازنشستگی برای کاهش کسری بودجه در بلندمدت از الزامات این مسیر است.
سیاست ارزی مشخص، شفاف و قابل پیش‌بینی و جلوگیری از اقدامات سلیقه‌ای، تنها راهکار کوتاه‌مدت برای مدیریت مؤثر بازار ارز است. دستیابی به ثبات و پیش‌بینی‌پذیری در محیط سیاستگذاری و روابط خارجی، مهم‌ترین عامل برای فروکش‌کردن انتظارات تورمی و رسیدن به ثبات در بازار ارز محسوب می‌شود.
