اگرچه شی در اوایل دوران حرفه‌ای خود هم بر پاکسازی‌های نظامی نظارت داشت و حتی در سال ۲۰۱۵ اصلاحات گسترده‌ای در ساختار فرماندهی ارتش آزادی‌بخش خلق اعمال کرد؛ اما این تحولات اخیر باعث شگفتی شده است، چرا که بسیاری از افراد متاثر از این پاکسازی‌ها در ظاهر از متحدان شی بودند، نه رقبای سیاسی بالقوه.
به گزارش اقتصادنیوز، شی جین پینگ رئیس‌جمهور چین در سومین دور از ریاست‌جمهوری خود، ابایی از حذف و برکناری فرماندهان ارشد ارتش خلق این کشور ندارد. برخی معتقدند که شی شاهد فعالیت‌های این فرماندهان علیه خود بوده است؛ اما گروهی دیگر اعتقاد دارند مساله ناشی از موارد بسیار دیگری است که جنبه سیاسی دارند.
جاناتان زین و جان کالور در نشریهفارن افرز نوشته‌اند: برای فرماندهان عالی ارتش آزادی‌بخش چین، دور سوم ریاست‌جمهوری شی جین پینگ پر از هیاهو و آشوب بوده است. از زمان آغاز دور سوم ریاست جمهوری شی در سال 2022 حداقل 21 افسر عالی‌رتبه برکنار شده‌اند که سه نفر از آنها از شورای عالی نظامی حزب، یعنی کمیسیون مرکزی نظامی بوده‌اند که تنها هفت نفر عضو دارد.
ژنرال‌ها بی‌اعتبار شده‌اند
بسیاری از اعضای رده‌های ارشد ارتش آزادی‌بخش خلق، از جمله وزیر دفاع و افسری که بیش از یک دهه بر ارتقای درجه تقریبا تمامی ژنرال‌ها نظارت داشت، بی‌اعتبار شده‌اند. حتی شی ممکن است تا پایان دوره ریاست‌جمهوری خود به راحتی از مائو تسه‌تونگ رهبر پیشین چین، که به خاطر بی‌ثباتی‌اش شهرت داشت، در تعداد افسرانی که پاکسازی کرده پیشی بگیرد.
اگرچه شی در اوایل دوران حرفه‌ای خود هم بر پاکسازی‌های نظامی نظارت داشت و حتی در سال ۲۰۱۵ اصلاحات گسترده‌ای در ساختار فرماندهی ارتش آزادی‌بخش خلق اعمال کرد؛ اما این تحولات اخیر باعث شگفتی شده است، چرا که بسیاری از افراد متاثر از این پاکسازی‌ها در ظاهر از متحدان شی بودند، نه رقبای سیاسی بالقوه. برکناری افسران ارشد که زمانی غیرقابل‌لمس تلقی می‌شدند، به شایعات فراوانی دامن زده است که می‌گویند شی در حال از دست دادن کنترل خود بر ارتش آزادی‌بخش خلق است و حتی ادعاهای تندتری را برانگیخته که معتقدند سقوط سیاسی خود شی ممکن است نزدیک باشد.
شی ضعیف‌تر شده یا در حال تثبیت قدرت است؟
هرچند برخی از شایعات از تضعیف قدرت شی جین پینگ می‌گویند اما به‌نظر می‌رسد او در حال تثبیت قدرت خود بر ارتش است.
او مانند یک رئیس مافیا، نشان داده که حتی متحدانش را هم قابل‌جایگزین می‌داند. مهم‌تر اینکه، تلفات سیاسی خیره‌کننده نشان می‌دهد رئیس‌جمهور در حال از دست دادن صبر خود نسبت به ارتش است؛ اما کنترلش را بر این نهاد حفظ کرده. این اقدامات نارضایتی مداوم او از فرماندهی عالی ارتش آزادی‌بخش خلق را نشان می‌دهد و می‌توان آن را بخشی از فرآیندی مداوم برای دستیابی به اهداف بزرگ‌ترش در خم کردن ارتش به اراده‌اش دانست.
در واقع، شی می‌خواهد اطمینان حاصل کند که می‌تواند با اطمینان از خشونت استفاده کند، اما به نظر می‌رسد اعتمادبه‌نفس شی نادرترین و باارزش‌ترین دارایی برای ارتشی است که از منابع خوبی برخوردار است.
شی برنامه‌های نظامی را میراث اصلی رهبری خود می‌داند. این درحالیست که دیگر رهبران این کشور بر روی برنامه‌های اقتصادی تمرکز داشتند. اما برخی از دراماتیک‌ترین اصلاحات دوران شی در حوزه نظامی رخ داده است. دو هدف اصلی مدیریت او بر ارتش آزادی‌بخش خلق را هدایت کرده‌اند. هدف اصلی شی جین پینگ اطمینان از این است که ارتش کاملا سیاسی شده و بنابراین آماده ایفای نقش خود به‌عنوان ضامن نهایی حاکمیت حزب در صورت به چالش کشیده شدن توسط ناآرامی‌های داخلی باشد. همچنین، شی ارتشی می‌خواهد که در صورت نیاز قادر به جنگیدن، حتی مقابل ایالات متحده باشد.
دوستی و دشمنی دیگر معنایی ندارد
پاکسازی‌های اخیر ژنرال هه ویدونگ، نایب رئیس کمیسیون مرکزی نظامی که مرد شماره دو ارتش چین محسوب می‌شد و دریاسالار میائو هوآ، رئیس دپارتمان کار سیاسی، بیشترین توجه را در شایعات به خود جلب کرده است. این دو نفر در اوایل حرفه خود با شی جین‌پینگ در استان فوجیان همکاری داشتند و به همین دلیل تصور می‌شد که رابطه ویژه‌ای با او دارند. اما هه اکنون غایب است و از ماه مارس در انظار عمومی دیده نشده و میائو در نوامبر ۲۰۲۴ از سمت خود برکنار شد.
تحلیلگران به دو فرضیه گرایش پیدا کرده‌اند. فرضیه ساده‌تر این است که این پاکسازی‌ها نشان‌دهنده قضاوت ضعیف و شرم‌آور شی در انتخاب زیردستانش است. فرضیه جسورانه‌تر این است که این اقدامات نشان‌دهنده یک جنبش رو به رشد در میان رهبران ناراضی حزب و ارتش است که اکنون به دنبال به چالش کشیدن یا حتی برکناری شی هستند.
با این حال، هیچ‌یک از این فرضیه‌ها در برابر بررسی دقیق دوام نمی‌آورند. هر دو فرضیه بر این پیش‌فرض بعید استوارند که این پاکسازی‌ها به نوعی کنترل شی بر ارتش را سست کرده است. اگر آشوب سیاسی در داخل ارتش آزادی‌بخش خلق واقعاً برای شی شرم‌آور بود، به جای اعلام عمومی، همان‌طور که در اکثر این موارد رخ داده، پنهان می‌شد. اگر حزب در هیچ چیز دیگری مهارت نداشته باشد، در تبلیغ و محافظت از تصویر رهبری، به‌ویژه تصویر شی، بسیار توانمند است.
پرونده تایوان روی میز است
علاوه بر این اگر فرضیه در مورد به مشکل خوردن شی جین پینگ با ارتش درست باشد؛ چرا حالا این اتفاق افتاده است؟ هیچ دلیل مشخصی وجود ندارد که چرا رهبری نظامی پس از یک دهه اطاعت به‌ظاهر کامل، ناگهان علیه شی جین‌پینگ قیام کند. ارتش آزادی‌بخش خلق در گذشته تلاش‌های پیشینیان شی برای اصلاح فرماندهی عالی را فعالانه خنثی کرده بود. اما تاکنون، ارتش نه‌تنها تسلیم اصلاحات گسترده شی شده، بلکه به نظر می‌رسد که با جدیت در حال آماده‌سازی برای اجرای دستورات شی برای ارائه گزینه‌های نظامی برای شرایط احتمالی تایوان تا سال ۲۰۲۷ است.
از نظر تاریخی، ارتش آزادی‌بخش خلق تمایلی به دخالت عمیق در سیاست نداشته است. حتی پس از پر کردن خلاهای اداری ناشی از انقلاب فرهنگی یا بحران میدان تیان‌آن‌من در سال ۱۹۸۹، ارتش به بازگشت به پادگان‌ها اکتفا کرد. در واقع، حکومت‌های لنینیستی به‌طور معمول با استفاده از پاکسازی‌ها و کمیسارهای سیاسی برای اجرای انضباط حزبی، خود را در برابر کودتاهای نظامی بیمه می‌کنند.
به جای شکاف بین شی و ارتش، به نظر می‌رسد که پاکسازی‌های اخیر نتیجه یک بازی قدرت درون‌سازمانی در ارتش باشد. شی همچنان روابط نزدیکی با افسران ارشد کلیدی ، به‌ویژه ژنرال ژانگ یوشیا، نایب رئیس کمیسیون مرکزی نظامی، که شی او را از دهه‌ها پیش می‌شناسد و پدرش با پدر شی دوست نزدیک بود؛ دارد. شی حتی به ژانگ اجازه داده تا پس از گذشتن از سن بازنشستگی غیررسمی حزب، همچنان بر سر کار خود باقی بماند. این خود نشانه‌ای قابل‌توجه و آشکار از اعتماد شی به این مرد است. ژانگ همچنین از کمپین ضدفساد شی با وجود اینکه پیش‌تر اداره توسعه تجهیزات ارتش را مدیریت می‌کرد، که حالا کانون دور اخیر پاکسازی‌ها است، بدون آسیب عبور کرده.
در مقابل، افسران برکنار شده ممکن است صرفاً در حاشیه دایره سیاسی شی قرار داشته باشند. با توجه به اینکه فساد در ارتش آزادی‌بخش خلق، به‌ویژه از زمان آغاز برنامه پرهزینه نوسازی نظامی شی، پدیده‌ای گسترده است، افسران تازه پاکسازی‌شده ممکن است به اشتباه تصور کرده باشند که روابطشان با شی به آنها اجازه می‌دهد بدون مجازات به راهزنی بپردازند.
ارتش سرخ، پرچم‌های سرخ
مقیاس این تحرکات در فرماندهی عالی، سؤالات عمیق‌تری را درباره اینکه چرا شی این‌قدر بر ارتش متمرکز است و در مدیریت آن بی‌رحم بوده، مطرح می‌کند. زندگینامه او سرنخ‌هایی ارائه می‌دهد.
شی به‌عنوان پسر یک رهبر که نقش مهمی در جنگ داخلی چین ایفا کرد، نسبت به دو رئیس‌جمهور پیشین خود که هر دو مهندس بودند و تجربه کمی در امور نظامی داشتند، با مسائل نظامی راحت‌تر بود. شی جین پینگ، به دلیل حضور بسیاری از همتایانش از طبقه شاهزادگان در رده‌های ارشد، بهتر با سیاست‌های داخلی ارتش هماهنگ بود. او اهمیت سیاسی ارتش را بهتر درک می‌کرد و به‌طور غریزی می‌دانست که کنترل ارتش برای تسلط بر سیاست چین ضروری است.
با این حال، در سال ۲۰۱۰، زمانی که شی به‌عنوان وارث ظاهری حزب کمونیست چین ظاهر، احتمالا از آنچه در ستاد ارتش کشف کرد، به شدت تعجب کرد. به دلیل تسلط ژنرال‌های وفادار به رهبر سابق، جیانگ زمین، که در طول دوران هو (۲۰۰۲-۲۰۱۲) نفوذ خود را حفظ کرده بود، ارتش به نهادی منزوی و ناکارآمد تبدیل شده بود که بیشتر وقت خود را صرف حفاظت از منافع محدود خود به جای عمل به‌عنوان یک نیروی مشترک در سطح جهانی یا حتی منطقه‌ای می‌کرد.
فساد گسترده پاشنه آشیل ارتش چین
شی در آغاز دوره خود به‌عنوان فرمانده کل قوا، این ایده را مطرح کرد که ارتش باید آماده جنگیدن و پیروزی در نبردها باشد، عبارتی که به‌طور کنایه‌آمیز نشان می‌داد ارتش در حال حاضر برای این کار آماده نیست. شی همچنین احتمالا دریافت که پشت دیوار انزوای ارتش، فساد گسترده‌ای وجود دارد.
انزوای ارتش آزادی‌بخش خلق از دور به‌سختی قابل‌فهم است. این یک امپراتوری گسترده، مبهم و پیشرفته از نظر فناوری است که در داخل دستگاه حزب به خودی خود یک امپراتوری محسوب می‌شود و حتی رهبران غیرنظامی حزب کمونیست اغلب نمی‌توانند آن را درک یا کنترل کنند.
اگرچه حزب کمونیست انحصار استفاده از زور را دارد، ارتش تقریبا انحصار عملیات‌ها و فعالیت‌های نظامی را در اختیار دارد. برخلاف ایالات متحده، هیچ گروهی از کارشناسان غیرنظامی در امور نظامی، چه در داخل و چه در خارج از ارتش، وجود ندارد.
به‌طور پارادوکسیکال، این وضعیت به افزایش حرفه‌ای‌گری منجر شده است: افسران ارشد ارتش کارشناسان بی‌طرفی هستند که بر جنگ‌افروزی تمرکز دارند، نه سیاست. اگرچه یک ارتش غیرسیاسی برای دموکراسی‌هایی مانند ایالات متحده جذاب است، این روند احتمالا شی را آرام نکرده و تنها باعث نگرانی‌اش شده است.
در نظام سیاسی چین، ارتش باید کاملا سیاسی باشد: تقریباً همه افسران باید عضو حزب باشند و هم فرماندهان ارشد و هم نیروهای عادی زمان قابل‌توجهی را صرف آموزش ایدئولوژیک و وظایف دیگری می‌کنند که به مهارت نظامی وابسته نیست. در واقع، نشریه اصلی ارتش به طور مرتب علیه ایده یک ارتش غیرسیاسی مقاله منتشر می‌کند. این تمرکز تا حد زیادی ناشی از مأموریت اصلی ارتش و دلیل وجودی واقعی آن یعنی حفاظت از حزب کمونیست و حاکمیت آن و نه دفاع از دولت چین به‌طور خاص است.
اصلاح مسیر
در سال ۲۰۱۱، تنها یک سال پس از ورود شی به حرب کمونیست، مسئله اینکه آیا ارتش به‌عنوان ضامن حزب عمل خواهد کرد، به دلیل بهار عربی اهمیت پیدا کرد. در مواجهه با نارضایتی عمومی، نیروهای امنیتی در سراسر خاورمیانه فروپاشیدند و حکومت‌ها سقوط کردند. در جریان جنبش دموکراسی‌خواهانه چین در سال ۱۹۸۹، حمایت ارتش از سرکوب معترضان در میدان تیان‌آن‌من بر اجماعی شکننده استوار بود؛ بسیاری از افسران ارشد ارتش با قانون نظامی مخالف بودند و ارتش برای یک ماه فلج شده بود تا اینکه رهبر ارشد، دنگ شیائوپینگ، توانست نتیجه را به نفع خود تغییر دهد. پس از بهار عربی، می‌توان تصور کرد که رهبران ارشد حزب کمونیست پرسیده باشند: اگر تیان‌آن‌من امروز رخ دهد، آیا ارتش دوباره حزب را نجات خواهد داد؟
اندکی پس از اینکه شی فرمانده کل قوا شد، حمله‌ای جسورانه علیه سران نظامی که ارتش را به یک دولت در دولت تبدیل کرده بودند، آغاز کرد. او دو نایب رئیس بازنشسته اما تأثیرگذار را به اتهام دریافت رشوه دستگیر و سپس چندین افسر ارشد دیگر را در سراسر ارتش پاکسازی کرد. شی سپس نقش نیروی زمینی ارتش، که به‌طور سنتی جایگاه مسلطی در ارتش داشت، را از طریق اصلاحات عمده در ساختار فرماندهی ارتش کاهش داد.
کشتن میمون‌ها
دامنه و مقیاس اصلاحات نهادی که شی یک دهه پیش بر ارتش تحمیل کرد، نباید دست‌کم گرفته شود. این اصلاحات معادل تجربه همزمان قانون امنیت ملی ۱۹۴۷ ایالات متحده، که وزارت‌های نیروی دریایی و جنگ را تحت یک وزارت دفاع متحد کرد، و قانون گلدواتر-نیکولز ۱۹۸۶، که به دنبال حذف روسای شاخه‌ها از زنجیره فرماندهی عملیاتی بود، است.
با توجه به پاکسازی‌ها و اصلاحات شی، بسیاری از تحلیلگران بیش از یک دهه انتظار یا حتی امیدی برای نوعی واکنش علیه شی داشته‌اند. با این حال، شی این بازسازی‌های گسترده را در فرماندهی عالی بدون هیچ نشانه‌ای آشکار از مخالفت انجام داد. با حمله مستقیم به نقطه حساس ارتش، شی عبارت رایج چینی که رهبران مرغ را می‌کشند تا میمون‌ها را بترسانند را وارونه کرد. به جای پاکسازی نزدیکان نخبگان ارتش برای ارسال پیام به بالا، او خود رهبری را سر برید.
این یک قمار بود، اما این اقدامات به‌طور موثری هرگونه مقاومت را در هم کوبید و به نظر می‌رسد جایگاه شی را تقویت کرد.
تمرکز شی بر اصلاح ارتش اغلب در غرب به‌عنوان یک وسواس کوتاه‌بینانه برای اتحاد با تایوان به تصویر کشیده می‌شود. اما این موضوع بیشتر نمادین است. در طول دوره خود، شی علاقه شدیدی به جشن‌های صدمین سالگرد نشان داده، و سال ۲۰۲۷ صدمین سالگرد تأسیس ارتش آزادی‌بخش خلق خواهد بود. به‌طور تصادفی، سال ۲۰۲۷ همچنین با آغاز دوره احتمالی چهارم شی در قدرت همزمان خواهد بود، و شی و ارتش ناگزیر از این مناسبت برای ستایش عمومی پیشرفت‌های قابل‌توجه ارتش به سوی اهداف او استفاده خواهند کرد. اما پشت درهای بسته، شی احتمالا همچنان بی‌امان ارتش را برای انجام کارهای بیشتر تحت فشار قرار خواهد داد.
آماده نبرد؟
رویکرد سختگیرانه شی به ارتش نه‌تنها اهداف نظامی او را تضمین می‌کند، بلکه به اهداف سیاسی او نیز خدمت می‌کند. نگه‌داشتن افسران ارشد در حالت عدم اطمینان درباره چشم‌انداز شغلی‌شان و وابسته به شی برای ترفیع و معیشت‌شان، به شی اجازه می‌دهد تا کانال‌های متعددی از اطلاعات را از درون ارتش ایجاد کند تا بتواند دیوار انزوای آن را سوراخ کند و آنچه از منابع مختلف می‌شنود را ارزیابی کند. این تاکتیک به‌ویژه با مدرن‌سازی ارتش برای جنگ قرن بیست و یکم و غیرقابل‌نفوذتر شدن آن برای رهبران غیرنظامی ارشد حزب، اهمیت دارد.
برای بسیاری از ناظران، رویکرد شی ممکن است غیرمولد به نظر برسد. مدیریت سختگیرانه ارتش و بی‌امانی کمپین ضدفساد شی احتمالا برای افسران ارشد تحقیرآمیز و دلسردکننده است. با این حال، شی این رنج در میان فرماندهی عالی را به‌عنوان اثری مثبت می‌بیند. پدر خود شی در طول حرفه طولانی‌اش در حزب کمونیست چندین بار از قدرت کنار گذاشته شد و زندانی شد. به نظر می‌رسد این دشواری‌ها وفاداری او به حزب را عمیق‌تر کرد.
برای بیش از ۴۰ سال، ارتش آزادی‌بخش خلق یک ارتش زمان صلح بوده که در هیچ درگیری واقعی آزموده نشده است. بدون چالش‌ها یا آزمون‌های وفاداری، شی می‌داند که خطر از خودراضی شدن وجود دارد. او ارتشی می‌خواهد که به چنین محنت‌هایی عادت کرده و آماده انجام دشوارترین ماموریت‌ها باشد، چه این تنبیه هموطنان ادعایی در تایوان و دفع مداخله احتمالی ایالات متحده باشد، چه حتی استفاده از خشونت برای حفاظت از حزب در برابر هم‌وطنانش.
همان‌طور که شی در اولین سخنرانی‌اش به ارتش پس از فرمانده کل قوا شدن اشاره کرد، اتحاد جماهیر شوروی فروپاشید زیرا هیچ‌کس به اندازه کافی مرد نبود که بایستد و مقاومت کند. شی وسواس دارد که مطمئن شود مردان ارتش در صورت لزوم مقاومت خواهند کرد.
